Twifuje kubaza no kumenya amwe m’umuko y’izonga zikoreshwa mu mumanza  za Kinyamulenge, nuko twaje kwegera umukunzi wo mukirambi.com ariwe  Mujandwa Denis, nawe aza kutuganirira, kuri bimwe bigize umuco wa Kinyamulenge. Twifuje ko yatuganiriza kw’ijambo “Inzoga” rivugwa keshi, cane cane mu gihe c’imanza. Ahanini m’umuco wacu, ”ntabwo ijambo rivugigwa kubusa” ahubwo rivugirwa ku nzoga, atari zazindi abeshi bamenyereye kubona zisindisha.


Dore amwe mu moko y’inzoga zikoreshwa m’umuhango wa kinyamulenge (rimwe na rimwe bazita amata).


I. Kugaba inka.


-Inzoga yo gukura ubwatsi, bati: “Akanwa kavuze inka ntikarara amata”-Iy’umuhoto,

-Iy’ituro,

-Iy’abaganda, (nukuvuga abungere bari murwuri bayigushyikiriza.)


II. Inzoga zo m’ubukwe:


-Inzoga yo kubaza (abanyarwanda bayita iyo gufata irembo).

-Iyo gushyitsa inka,

-Iyo gusaba isezerano ryo gukoshanya (Ariyo yo gucanisha)

-Iyo kuzimana (Itangwa n’umuryango usabwa umugeni)

-Iyo gusaba umugeni: iba ifite intereko zine n’ukuvuga, inzoga zine zigizwe na zibiri (2) z’abagabo,

imwe (1) y’ababyeyi cangwa banyirasenge w’umugeni  n’imwe (1) y’ubugera.

-Iyo  gushima no gusezera bamaze kubemerera umugeni.

-Iyo gusezerera abakwe (Itangwa n’umuryango usabwa umugeni).


       III. Mu bukwe nyirizina (gucyura umugeni):


-Inzoga yo kugaturiro bita iy’akampembure (inywerwa kugasozi hafi y’umuryango witeguye kwakira umugeni )

-Iyi izimano, 

-Iyo kwaka inyambo  ( gusaba umugeni ariwo muriro waka) nayo igira intereko zine (4), zigizwe na zibiri (2) z’abagabo, imwe (1) y’ababyeyi .cangwa banyirasenge n’imwe (1) y’ubugera

-Iyo guherekeza abakwe

 -Iyo gushyitsa umugeni (itangwa na famille itanga umugeni.


NB. Mugihe bateruye umugeni hari izindi nzoga zibanziriza izavuzwe:
Iy’abatabaziIya kiribitiIya nyina w’umwanaIyo kwibura.


IV.Ubundi bwoko bunyuranye bw’inzoga:

-Izoga yo kwituza uwo wahaye inka

-Inzoga y’indoro y’uwagize ibyago

-Inzoga y’iciru c’uwahamwe n’icaha

-Izoga yo kwitwara cangwa gusaba imbabazi

-Inzoga yo kuraba ibyanga (uwakize ibyago)

-Inzoga y’umurari

-Inzoga yo gusaba inka

-Inzoga y’abagabo baciye urubanza.

-Inzoga y’abagabo b’abahamya b’amasezerano

-Inzoga yo kuzimana umushitsi

-Inzoga y’imandwa (yanyobwaga isahagurwa idafomorewe) hariho n’izindi ntibutse.


Izonga n’ikimenyetso c’ubusabane, abagabo baganiriraho, bagakoreraho umuhango uwariwo wose, ikavugirwaho ijambo. Rimwe na rimwe bayita amata, bisobanura ko ari ikintu cubashwe m’umuco wacu.

Show Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *