
Ijambo ” Benenyirakivuruga bavuruga incansi kimwe”,n’ijambo rikunzwe,gukoreshwa mu manza z’iwacu, aho usanga abagabo, bahujwe n’urubanza rwo gusaba Umugeni n’izindi manza zifitanye isano. Akeshi usanga bose bakunze kuri koresha. Ir’ijambo, rivugwa mu manza z’ ubumwe,rigaragaza ko, abahaye kuganira muri urwo rubanza, baba bafitanye ubumwe bukomeye.
M’ubyukuri nta gisekuruza nzi, ca Nyirakivuruga cangwa se, ca Sekivuruga cigeze kubaho mu Banyamulenge. Muri “litterature les personnages ou les histoires immaginaires” babyita “des épopées” cangwa “légendes (histoire légendaire)” Mu Kinyamulenge twabyita imigani cangwa ibitekerezo,bitabayeho.
Aha, ndabaha imifano mikeya:
-Ndibuka kera, nkiri umwana mutoya, habaga Igihu abantu bakuze bakatubwira ngo, abashinjashinja baza baza mu gihu, maze bagatwara abana. Twese abana,twarabitinyaga. Abantu bakuru, bari bazi neza ko nta bashinjashinja babaho! ubu bwari uburyo bwo gukanga abana gusa.
– i Roma mu gihugu c’ ubutariyani, hari umuntu, bitaga Romulus, uy’umuntu yitiriwe umujanama w’i Roma, bikaba bivugwa ko yabaye n’umurinzi wawo. Bivugwa kandi ko uy’umuntu, atigeze abaho.
– Hari n’indi nvugo yageze ivugwa ngo “gashubi yakanze Rutenderi rwa Kimazi, atuma iyo mpfizi itazukana n’inka”. Ibi byose n’imigani cangwa ibitekerezo bitabayeho, ariko bikomeza kuvugwa.
Benenyirakivuruga bavuruga incansi kimwe bisobanura;
Abavandimwe, abajanama n’abaturanyi bakundana basangira akabisi n’agahiye. Gusangira ku ncansi kimwe, ntabwo biba bivuze ko, baba bafite incansi kimwe gusa, ahubgo impanvu ibitera ntayindi, n’ubumwe, dore ko ariho dukomora, umuco mwiza wo gusangira, gufashanya, gutabarana ndetse wasanga ga ari n’ikimenyetso c’urukundo.
Har’ ibihugu nk’u Rwanda n’ u Burundi, dushaka guhuza umuco, aho usanga abafomozi bimpande zombi (urw’umukwe n’urw’umugeni) bahurira hagati, haba hateretswe intango (ikibindi) c’inzoga cagwa, umutobe bagashiriramo imikenke rimwe, maze bagakurura, bakuzuriza rimwe agatama, bagakirutsa, bigasobanura ubusabane.
Tubibutse ko, i Mulenge uy’umuco wo gusangira, wacitse kubera kwirinda amarari (indwara zimwe na zimwe zandurira mu gusangira).
Benenyirakivuruga n’ijambo rikoreshwa cane mw’ifomora kandi rigaragaza ubumwe n’urukundo abantu baba bafitanye.
Mujandwa Dinis